زندگی شبانه؛ راهی برای فرار از خفگی روزانه تهران!

تهران، شهری که زود تعطیل و خاموش می‌شود!

کلانشهر تهران که روزها با ترافیک و دود و آلودگی هوا همهمه گره خورده، شب‌هایی خاموش و سوت و کور دارد. البته شهرهای بزرگ دیگر هم در این مورد وضعیت بهتری نسبت به پایتخت ندارند. سال‌هاست مقام‌ها و مسئولان، جسته و گریخته از احیای زیست شبانه می‌گویند. این در حالیست که حدود بیست شهر بزرگ دنیا از جمله سیدنی، ‌پاریس، لندن و  آمستردام برای زیست شبانه مدیران ویژه شهری دارند. «اقتصاد شبانه» با ایجاد مشاغل زیاد و کارآفرینی برای بومیان، امروزه از اهمیت زیادی برای مدیریت شهری جوامع پیشرفته برخودار است.از طرفی،‌ زندگی شبانه در شهرهای اروپایی همه ساله میلیون‌ها گردشگر را از نقاط مختلف دنیا به سوی خود جذب می‌کند و چرخ اقتصاد این شهرها را می‌چرخاند. مثلا شهر برلین در آلمان، که به شب‌های پرهیاهو و زنده‌اش معروف است، به مقصد گردشگرانی تبدیل شده که از کشورهای همجوار اروپایی به آنجا می‌روند تا تعطیلات آخر هفته‌های شبانه خود را در آن‌جا بگذرانند. در بریتانیا سابقه برنامه‌ریزی شهری برای زیست شبانه مخصوصا در مرکز شهر لندن به اواخر دهه ۸۰ میلادی باز می‌گردد.

زیست شبانه یعنی چه؟

براساس تعاریف موجود زیست شبانه به ساعات خاصی از شبانه روز و معمولا از ۶ بعد از ظهر تا ۶ صبح روز بعد محدود می‌شود و در یک کلام همه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از شهروندان و کاسبان محلی گرفته تا گردشگران و بازدید کنندگان خارجی. زیست شبانه امروزه بخشی تفکیک ناپذیر از زندگی در شهرهای بزرگ دنیاست، مخصوصا شهرهایی که از جاذبه‌های گردشگری زیادی برخوردارند. زندگی ۲۴ ساعته در شهر به صنعت هتلداری، حمل و نقل، خدمات گردشگری و رستوران‌ها رونق می‌بخشد.

چرا تهران، نه!

لایحه زیست شبانه با نام  «تهران بیدار» در بهمن ماه سال ۹۹تصویب شد. هاشمی رئیس شورای شهر تهران در آنزمان گفت: «این لایحه به شکلی تصویب شد که هم به اهداف مورد نظر فرهنگی دست می‌یابیم و هم زندگی مردم با اجرای این طرح و لایحه‌ها دچار آسیب نشود. زیست شبانه سبب می‌شود شهروندانی که دیر می‌خوابند و به موضوع فرهنگی علاقه‌مند هستند بتوانند شب هنگام زمانی را با خانواده خود به این موضوع اختصاص دهند. در این طرح شهرداری تهران موظف است ظرف مدت دو ماه از لازم‌الاجرا شدن این مصوبه، کلیه هماهنگی‌های لازم را با نهاد‌های ذی‌ربط انجام دهد؛ به نحوی که تمامی اصناف رسمی و دارای مجوز که در فضای شهر بیدار قرار دارند مجاز باشند به صورت شبانه نیز به ارائه خدمات و فروش محصولات بپردازند.ابتدا وعده اجرایی شدن طرح زیست شبانه در پنج محور پایتخت از اول اردیبهشت ماه از سوی زهرا نژاد بهرام عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران داده شد. این طرح سال گذشته، تحت عنوان لایحه الزام شهرداری به برنامه‌ریزی، بسترسازی و احیای زیست شبانه تصویب شده. قرار بود طرح در چند منطقه، از جمله میدان ولیعصر، فاطمی، میدان قدس، تجریش، صادقیه، نازی‌آباد، تهرانپارس اجرا شود تا کسبه و صاحبان اصناف بتوانند از ساعت ۱۱ شب تا سه صبح کار کنند. اما این طرح، مخالفان فراوانی داشت و دارد؛ از استاندار و فرماندار گرفته تا رئیس پلیس تهران. نایب‌رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، از جمله مخالفان سرسخت طرح زیست شبانه بود و آن‌را خطری جدی برای جامعه اسلامی خوانده و تلویحا گفته بود زیست شبانه یعنی ترتیب دادن برنامه‌هایی که مردم به ‌وسیله آن‌ها از معنویت شب محروم بمانند. مقام‌های ناجا و پلیس تهران هم طرح حیات شبانه را رد کردند و بر آن خط بطلان کشیدند؛ دلیل‌شان هم این بود که تامین امنیت مردم در زیست شبانه مشکلاتی دارد. محسن هاشمی، رئیس شورای شهر وقت، با این که در تصویب ابن لایحه نقش داشت، بعدها اعلام کرد که: «مخالف حضور فرزندانم در زیست شبانه هستم. خودم نیز شب‌ها ساعت ۱۰ می‌خوابم و ۵ صبح بیدار می‌شوم بنابراین تمایلی به این طرح ندارم.»

در رابطه با زیست شبانه و تاثیرات مثبت آن در زندگی شهری و شهروندان، «فراز» گفت وگویی داشته است با دکتر علیرضا شریفی یزدی، روانشناس اجتماعی .علیرضا شریفی در این مورد می‌گوید: کشورما، تنها کشور جهان است که در پایتختش زیست شبانه وجود ندارد. در مورد زیست شبانه، در کشور ما دو نگاه وجود دارد؛ نخست نگاه ایدئولوژیک است؛ ذهنیت ایدئولوژیک معتقد است که در زیست شبانه قرار است در شهر فسق و فجور و گناه و رفتارهای مخاطره‌آمیز اتفاق افتد. یک نگاه دیگر معتقد است که در شهربزرگی مانند تهران با این حجم عظیم جمعیت، زیست شبانه بدین معناست که امکانات شهری ۲۴ شود تا افراد مختلف، از زیست شبانه استفاده کنند، بدین معنا که کسانی که به هر دلیلی در طی روز نمی‌توانند تفریح و تعاملات اجتماعی داشته باشند، ورزش کنند و از مراکز تفریحی و هنری مانند سینماها و گالری‌ها استفاده کنند، بتوانند در طول شب به این نیازهای خود پاسخ دهند و از این امکانات استفاده کنند.اگر این نگاه دوم را مبنا قرار دهیم، و مقداری هم به مقوله اقتصاد توریسم توجه کنیم، یکی از جذابیت‌های شهرهای بزرگ دنیا برای جذب توریست داخلی و خارجی، همین زیست شبانه است و کمک می‌کند به افزایش درآمد، کاهش بیکاری، کاهش تورم و حتی افزایش امنیت! وجود امنیت در طی روز، معمولا به خاطر حضور جمعیت است و نه الزاما به دلیل نظارت نیروهای انتظامی. این اتفاق در شب هم اگر زیست شبانه وجود داشته باشد، رخ می‌دهد؛ مردم به راحتی در شهر تردد و تفریح می کنند و سطح درآمد و امنیت هم افزایش پیدا می‌کند و از امکانات اندک تهران استفاده بهینه می‌شود. در واقع تهران برخلاف تصور، از نظر امکانات نسبت به دیگر شهرها، با توجه به جمعیتش، یکی از محرومترین شهرهای ایران است؛ از نظر آموزشی و مکان‌های تفریحی. اگر همین امکانات اندک را بشود ۲۴ ساعته کرد، تا افرادی که امکان و موقعیت و شرایطش را دارند، در این زیست شبانه شرکت کنند، مردم می‌توانند به خرید و تفریح و تعاملات اجتماعی خود برسند.

رئیس پلیس تهران و ناجا با زیست شبانه مخالفت کرده است؛ یکی از دلایلی که عنوان کرده این است که نمی‌توان امنیت مردم را در شب تامین کرد. در این مورد نظر شما چیست؟

باید از این مسئولان مربوطه که می‌گویند نمی‌توانند امنیت زیست شبانه را فراهم کنند، باید پرسید چرا؟ اگر امکانات امنیتی‌شان ضعیف است، باید در جهت تقویت آن حرکت کنند. دوم این که اتفاقا بیشترین رخدادهای نامطلوب، در شب رخ می‌دهد. ماشین دزدی‌ها، دزدی‌های کوچک از ماشین‌ها و مغازه بُری‌ها در شب اتفاق می‌افتند. چون شهر خلوت و خاموش است. اما راه حالش این نیست که زیست شبانه را به این دلایل تعطیل کنیم، راه حل مناسبش این است که نیروی انتظامی، افرد خود را افزایش دهد، و یا برای برخی از آنان، شبفت شبانه تعریف کند و پروتکلهایی تعریف کرده و بر اساس این پروتکل، این افراد درصد امنیت را افزایش دهند. این درست نیست که چون نیروی انتظامی ناتوان از تامین امنیت شبانه است، از مردم بخواهیم که در خانه بمانند! در حالی‌که به هرحال شغل و وظیفه نیروی انتظامی تامین امنیت مردم است تحت هر شرایطی و روز و شب هم ندارد. اگر امسال نیروی انتظامی نمی‌تواند، حداقل پلنی داشته باشد و بگوید برای سال آینده امکان تامین امنیت زیست شبانه فراهم می‎شود. طبعا اگر برای زیست شبانه، تمام نهادهای مرتبط در ارتباط و هماهنگی با هم، برنامه روشنی داشته باشند، می‌توان حداقل در طی دو سه سال آینده امکان زیست شبانه در تهران را فراهم کرد.

یک عضو شورای ششم تهران پیشنهاد جایگزینی زیست شبانه با زیست مومنانه را داده است. چگونه می‌توان این روش را در زیست شبانه، تعریف کرد؟

به نظر من این هم روش خوبی است، چون زیست شبانه الزاما به معنای انجام رفتارهای مخاطره آمیز نیست، ضمن این که در کشور ما مکان‌هایی مانند بار و نایت کلاب هم وجود ندارد. چه اشکالی دارد که در زیست شبانه، هم فردی که علاقه‌مند است از تفریحات سالم استفاده کند و مساجد و حسینیه‌ها هم باز باشند-که فعلا در روز هم اغلب تعطیل هستند!- و افرادی که علاقه‌مند هستند و در روز وقت ندارند، در زیست شبانه از مباحث مذهبی و آموزه‌های دینی و فرهنگی در این مراکز استفاده کنند. این‌که ما بتوانیم در برنامه زیست شبانه برای طیف‌های مختلف مردم، امکانات مختلفی را به آن‎ها گرایش دارند، تامین کنیم، اتفاق بسیار خوبی است. کسی که می‌خواهد از مباحث و آموزه های دینی استفاده کند، امکانش را داشته باشد، فردی هم که می‌خواهد مثلا زبان بیاموزد یا با خانواده خود در پارکی نشسته و ساندویچی بخورد یا گپی با دوستانش بزند، یا مرکز فرهنگی باشد که فیلمی که مناسب حال خانواده است نمایش دهد، این امکان را داشته باشد. اینها هیچکدام منافی هم نیستند.   

به نظر شما، مخالفت با زیست شبانه در تهران و تردد مردم در شهر در شب برای انجام فعالیت‌های مختلف، چه آثار منفی داشته است؟

من باید این توضیح را اضافه کنم که ما الان در تهران، زیست شبانه داریم! بعضی از مراکز که من نمی‌خواهم نامی از آنها ببرم؛ از ساعت۸ شب تا ۶صبح، مشتری می‌پذیرند، اما به صورت زیرزمینی. یا در برخی باغ‌های حومه و دور از شهر هم این برنامه‌های زیرزمینی جریان دارد. خوب اگر این فعالیت‌ها به صورت علنی و زیر نظر مستقیم سیستم باشد، جلوی آسیب‌ها هم راحت‌تر گرفته می‌شود.